BUDOWA BIBLII

Biblia składa się z dwóch głównych części, Starego i Nowego Testamentu. Została napisana głównie w języku hebrajskim, greckim oraz z wyjątkami w języku aramejskim.

Stary Testament składa się z 46 ksiąg, które możemy podzielić na 3 części:

• Prawo (Tora), inaczej Pięcioksiąg Mojżeszowy, zawiera dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów od Noego do Mojżesza, wyjście z Egiptu do Ziemi Obiecanej, historię Izraelitów aż do śmierci Mojżesza.
• Księgi Prorocze (Prorocy), zawierają dzieje państwa izraelskiego od śmierci Mojżesza aż do upadku.
• Pisma, składają się z utworów poetyckich (księga psalmów - Pieśń nad pieśniami), dzieł filozoficznych i ksiąg historycznych

Nowy Testament: Składa się z 27 ksiąg, które możemy podzielić, również na 3 części:

• Księgi historyczne (4 ewangelie i Dzieje Apostolskie)
• Księgi dydaktyczne (listy św. Pawła)
• Księgę prorocką (Objawienie św. Jana)

MOTYWY W BIBLII

• Motyw cierpienia (historia Hioba)
• Motyw marności, "vanitas" (księga Kohaleta)
• Motyw apokalipsy (apokalipsa św. Jana)
• Motyw cierpiącej matki (cierpienie Matki Boskiej)
• Motyw miłości (Pieśń nad Pieśniami)
• Motyw ofiary (Księga Rodzaju)

BIBLIZMY

a) Zamienić się w słup soli - oznacza zamarcie w bezruchu, z wrażenia lub przerażenia. Wywodzi się od historii żony Lota, która nie posłuchała ostrzeżenia Boga i odwróciła się, aby zobaczyć zniszczenie Sodomy i Gomory, co spowodowało, że zamieniła się w słup soli.

b) Wiek matuzalemowy - oznacza wyjątkowo sędziwe lata, zwykle chodzi o ponad 90 lat. Wywodzi się od postaci biblijnej Matuzalema, który według Biblii dożył 969 lat.

c) Wieża Babel - oznacza chaos, bałagan, zamieszanie lub miejsce, gdzie mówi się wieloma językami. Wywodzi się od biblijnej Wieży Babel, gdzie Bóg pomieszał języki ludzi, aby nie mogli dokończyć budowy wieży.

d) Od Annasza do Kajfasza - oznacza chodzenie do wielu miejsc i nic nie załatwić; być stale odsyłanym w inne miejsca. Wywodzi się od biblijnej historii, gdzie Jezus był przesłuchiwany najpierw przez Annasza, a potem przez Kajfasza.

e) Syn marnotrawny - oznacza osobę, która zawiniła lub zbłądziła, ale w końcu się opamiętała. Wywodzi się od przypowieści Jezusa o synu, który marnotrawił swoje dziedzictwo, ale potem żałował i wrócił do domu.

f) Kainowe znamię - oznacza znak będący napiętnowaniem, skazą z powodu popełnienia jakiejś zbrodni, który jednocześnie przyczynia się do wykluczenia ze społeczeństwa. Wywodzi się od biblijnej historii Kaina, który zabił swojego brata Abla i został oznaczony przez Boga znakiem, aby go chronić.

g) Salomonowy wyrok - oznacza zaskakujące rozwiązanie, mądrą i sprawiedliwą decyzję, kończącą spór w sposób nie krzywdzący. Wywodzi się od biblijnej historii o królu Salomonie, który rozstrzygnął spór między dwiema kobietami o dziecko w sposób mądry i sprawiedliwy.

h) Judaszowe srebrniki - oznacza zapłatę za zdradę. Wywodzi się od biblijnej historii o Judaszu Iskariocie, który zdradził Jezusa za trzydzieści srebrników.

PRZYPOWIEŚĆ W BIBLII

Przypowieść, inaczej parabola, to opowieść z ukrytym przesłaniem. Jest jednym z najstarszych gatunków literackich mieszczących się w kręgu literatury dydaktycznej. Charakterystycznymi cechami przypowieści są: uproszczona fabuła, schematyczne postaci, brak jasno określonego czasu i miejsca akcji, uniwersalizm, obecność alegorii i symboli. A o to przykłady, przypowieści z Biblii:

Przypowieść o siewcy

W tej przypowieści siewca, który rozsiewa ziarno na różne rodzaje gruntu, symbolizuje Boga, a ziarno to Słowo Boże. Różne rodzaje gruntu reprezentują różne reakcje ludzi na Słowo Boże. Ta przypowieść pokazuje, że owoce wiary zależą od naszej otwartości i gotowości do przyjęcia Słowa Bożego.

Przypowieść o synu marnotrawnym

Ta przypowieść jest alegorią nawrócenia i miłosierdzia. Syn marnotrawny, który roztrwonił majątek ojca, reprezentuje grzesznika, który odwrócił się od Boga. Jednak po doświadczeniu cierpienia, syn wraca do ojca, wyraża skruchę i prosi o przebaczenie. Ojciec, reprezentujący Boga, przyjmuje go z otwartymi ramionami, symbolizując Boże miłosierdzie i gotowość do przebaczenia.

Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie

Ta przypowieść mówi o miłosierdziu i pomocy bliźniemu. Samarytanin, który pomaga rannemu mężczyźnie, reprezentuje miłosierdzie i współczucie. Ta przypowieść pokazuje, że bliźnim jest każdy człowiek, bez względu na jego pochodzenie czy wyznanie, a prawdziwe miłosierdzie polega na czynach, a nie tylko na słowach.

Księga Hioba

Motyw: Cierpienia. Cytat: Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie błogosławione!

Bóg przedstawia diabłu Hioba jako najbardziej bogobojnego człowieka. Diabeł wątpi w jego siłę charakteru i sugeruje Bogu by odebrał mu całe dobra ziemskie. Stwórca zgadza się na zakład, a Hiob traci wszystko.  Przyjaciele, nawiedzający chorego Hioba, milkną wobec takiego ogromu zniszczenia. Żona bohatera złorzeczy Bogu i swemu mężowi nakłaniając go do wyrażenia gniewu i żalu. Znajomi Hioba wytykają mu ukryte, ciężkie winy, które miałyby poskutkować gniewem Boga. Hiob zachowuje jednak zaskakujący spokój. Cierpi, ale nie obwinia Boga. Uważa, że każde życiowe doświadczenie to boży dar. Ufa Bogu i poddaje się zupełnie jego woli, co w finale opowieści skutkuje błogosławieństwem Stwórcy.

Księga Rodzaju

Motyw: Ofiary, Zaufania, Lęku.

Część 1
Księgę rozpoczyna poemat o powstaniu świata. Na początku Bóg rozdzielił światło od ciemności, następnie rozdzielił wody od lądu, potem sprawił że na lądach pojawiły się rośliny i zaczęły wydawać owoce. Stworzył gwiazdy, zwierzęta, a na sam koniec człowieka...

Część 2
Bóg po stworzeniu Adama i Ewy, dał im wolną wolę, ale zabronił zrywać z drzewa pewnego owocu. Następnie pojawił się wąż (szatan), który kusił Adama i Ewę by zerwać ten owoc, co Ewa następnie uczyniła. Przez ten czyn Adam i Ewa zostali wyrzuceni z edenu.

Część 3
(Historia abrahama) Jest tu opisana historia Abrahama i Izaaka, w której Bóg nakazuje Abrahamowi złożyć w ofierze swojego syna Izaaka. Abraham posłusznie wykonuje polecenie Boga, ale w ostatniej chwili Bóg zatrzymuje go i zastępuje ofiarę barankiem

Księga Kohaleta

Motyw: Vanitas, Marności, Przemijania Cytat: marność nad marnościami - wszystko marność.

Pierwszy rozdział Księgi Koheleta mówi o tym, iż wszystko na świecie jest powtarzalne – słońce wschodzi i zachodzi, rzeki płyną do morza, a wiatry nieustannie wieją w tych samych kierunkach. Ponieważ nie ma nic nowego na świecie, wszystko jest marnością i „pogonią za wiatrem”. W rozdziale drugim przyznaje Kohelet, że całe swoje życie poświecił na gromadzenie dóbr materialnych, ale to również okazało się być marnością i nawet mądrość jest czymś ulotnym. Rozdział trzeci składa się z szeregu antonimów, które podkreślają, że życie człowieka to zbiór przeciwności, np. radości i smutku, ale i tak wszystkich sądzić będzie Bóg. W kolejnych rozdziałach autor zwraca uwagę, że na świecie panują ucisk i niewola, które także powiększają marność. Człowiek natomiast powinien bać się Bożej potęgi, gdyż Jego gniew może prowadzić do zguby. Pogoń za pieniędzmi i bogactwem nie przynosi szczęścia na ziemi, a mądrość osiąga się dzięki powadze i zachowaniu spokoju. Radować się można jedynie w młodości, ale i tak należy się starać osiągnąć mądrość i spokój. Na końcu Kohelet ostrzega, że przez cały czas człowiek powinien pamiętać o sądzie Bożym, który go czeka, oraz o sile zła, która chce go pozyskać.

Księgi Psalmów - CIEKAWOSTKA

Motyw: Ufności, Miłosierdzia, Cierpienia

Rodzaje psalmów:

• Błagalne - pisane na okoliczność niebezpieczeństwa
• Pochwalne - sławią Boga, utożsamiane z Hymnami
• Dziękczynne - wyraz wdzięczności za dobrodziejstwa
• Ufności - mówią o zagrożeniach ale wysuwa się motyw zaufania do stwórcy
• mądrościowe - pouczają o przymiotach Boga

PIEŚNI NAD PIEŚNIAMI

Motyw: Miłości

Pieśń nad Pieśniami to księga biblijna, która ma zarówno dosłowny, jak i alegoryczny sens.

Dosłowny sens: Pieśń nad Pieśniami jest opowieścią o romantycznej, zmysłowej miłości między kobietą a mężczyzną. Jest pełen opisów uczuć i pożądania dwójki młodych ludzi. W sensie dosłownym, utwór mówi o miłości Oblubieńca i Oblubienicy.

Alegoryczny sens: W kontekście alegorycznym, Pieśń nad Pieśniami jest interpretowana jako obraz miłości Boga do Narodu Wybranego. W tej interpretacji, Oblubieńcem jest Bóg, a Naród Wybrany to Oblubienica. Niektóre interpretacje idą dalej, sugerując, że utwór może być odczytany jako alegoria miłości Chrystusa do Kościoła.

Pieśń nad Pieśniami to dialog między Oblubieńcem i Oblubienicą. W pierwszej pieśni wzajemnie zachwycają się oni urodą swego partnera. Oblubienica opowiada o swej tęsknocie za Oblubieńcem oraz o tym, jak oczekując na swego ukochanego, zaczęła przysypiać.

Oblubieniec pojawił się, wtedy też Oblubienica zaczęła go porównywać do gazeli i oboje wyrażali swą miłość. Oblubieniec mówi wtedy: "Oczarowałaś me serce, siostro ma, oblubienico, oczarowałaś me serce jednym spojrzeniem twych oczu, jednym paciorkiem twych naszyjników."

Następnie Oblubienica leżała na łożu, gdyż Oblubieniec długo się nie zjawiał. Dlatego też gdy nadszedł, postanowiła nie zakładać ponownie sukni. Wstała jednak, by otworzyć drzwi, ale Oblubieniec już odszedł. Oblubienica ruszyła za nim, ale strażnicy pobili ją i poranili, zdarli również z niej płaszcz, podczas gdy mężczyzna zachwycał się jej urodą. Oblubienica prosiła wtedy kobiety z Jerozolimy, by pomogły jej w poszukiwaniach Oblubieńca. Wreszcie jednak nadchodzi dzień wesela, pełnego namiętności. Oblubienica mówi: "Biegnij, miły mój, bądź podobny do gazeli lub do młodego jelenia na górach wśród balsamowych drzew!"

APOKALIPSA ŚW. JANA

Motyw: Zniszczenia, Cierpienia, Apokalipsy

Apokalipsa św. Jana, znana również jako Księga Objawienia, to jedyna prorocza księga Nowego Testamentu, która opisuje wizje dotyczące końca istnienia obecnego świata, losów wierzących w Jezusa Chrystusa, całej ludzkości oraz Sądu Ostatecznego.

Symbolika liczb:

• Cztery: Symbolizuje świat ziemski (4 strony świata, 4 żywioły, wiatry, epoki itd.).
• Siedem: Jest mistyczną liczbą, symbolizującą tajemnicę. W Apokalipsie pojawiają się m.in. 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 trąb, 7 aniołów.

Symbolika kolorów:

• Biały: Symbolizuje zwycięstwo. Pierwszy jeździec jedzie na białym koniu, który jest symbolem zwycięstwa.
• Ognisty/Czerwony: Drugi jeździec jedzie na koniu ognistym, który symbolizuje wojnę.
• Kary/Czarny: Trzeci jeździec jedzie na koniu karym, który symbolizuje głód.
• Siwy/Blady: Czwarty jeździec jedzie na koniu siwym, który symbolizuje śmierć.

Wizja czterech jeźdźców:

• Pierwszy jeździec (na białym koniu): Znany jako Zabór.
• Drugi jeździec (na koniu ognistym): Symbolizuje Wojnę.
• Trzeci jeździec (na koniu karym): To Głód.
• Czwarty jeździec (na koniu siwym): To Śmierć.

Ważne pojęcia

Aforyzm - ,,złota myśl", celne zwięźle sformułowane twierdzenie o sensie ogólnym.

Alegoria - ,,Mówić obrazowo", obraz plastyczny lub słowny przedstawiający pojęcie, ideę, myśl lub wydarzenie przy pomocy obrazu o charakterze przenośnym lub symbolicznym, np. poprzez ,,personifikację"

Anafora - powtórzenie tego samego wyrażenia na początku kolejnych elementów wypowiedzi.

Apokalipsa - gr. apokalypsys, czyli objawienie, odsłonić to, co ukryte.

Biblizmy - inaczej frazeologizmy np. ,,egipskie ciemności", ,,Hiobowa wieść"

HEVEL (z księgi kohaleta) - dym, para, wszystko jest hevel czyli ulotne

Inwersja - szyk przestawny wyrazów, nienaturalna kolejność słów będąca sygnałem mowy uroczystej i podniosłej.

Kontekst - wszystkie informacje niezbędne do zrozumienia wymowy utworu literackiego.

Metafora Poetycka - to niedosłowne użycie słowa w języku literackim, np. ,,usypia horyzont w kąciku twych ust".

Paralelizm składniowy i znaczeniowy - powtórzenie lub podobieństwo znaczeń wyrażeń w następujących po sobie częściach tekstu.

Sacrum - z łac. sfera boska to co nie ludzkie.

Trąd (z księgi HIOBA) - choroba, która dotyka Hioba, uznawana jest za nieczystą.

Kohelet - "przemawiający do zebranych"

Profanum - przeciwieństwo sacrum, czyli to co ludzkie i codzienne.

Vanitas - "marność" znikomość, bezwartość